Կանոնավորում
Մեծ Բրիտանիայի Գերագույն դատարանի վճռորոշ որոշումը արհեստական ինտելեկտի և արտոնագրային իրավունքի վերաբերյալ
Մտավոր սեփականության և արհեստական ինտելեկտի ոլորտում նշանակալի նախադեպ հանդիսացող բեկումնային որոշման մեջ Մեծ Բրիտանիայի Գերագույն դատարանը որոշել է, որ արհեստական ինտելեկտի համակարգը չի կարող գրանցվել որպես արտոնագրի ստեղծող: Այս վճիռը գալիս է որպես ամերիկացի տեխնոլոգ Սթիվեն Թալերի կողմից մղված երկարատև իրավական պայքարի գագաթնակետը, ով ձգտում էր, որպեսզի իր AI համակարգը՝ DABUS անունով, ճանաչվի որպես երկու արտոնագրերի գյուտարար:
Սթիվեն Թալերի ճամփորդությունը արտոնագրային իրավունքի ավանդական սահմանները վիճարկելու հարցում սկսվեց նրա պնդումով, որ DABUS-ը ինքնավար կերպով հորինել է նոր սննդի և խմիչքի կոնտեյներ և լույսի եզակի տեսակ: Այս պնդումը փորձության ենթարկեց գոյություն ունեցող օրենսդրական դաշտը՝ առաջացնելով ստեղծարար և նորարարական գործընթացներում AI-ի զարգացող դերի վերաբերյալ քննադատական հարցեր: Thaler-ի վեճը վերաբերում էր ոչ միայն DABUS-ի հնարավորություններին, այլ նաև շոշափում էր AI-ի դերի ավելի լայն ազդեցությունը ապագա տեխնոլոգիական առաջընթացների և մտավոր սեփականության իրավունքների մեջ:
Մեծ Բրիտանիայի բարձրագույն դատարանը, սակայն, եզրակացրեց, որ գործող օրենսդրական դաշտի համաձայն՝ «գյուտարարը պետք է լինի անձ»: Այս որոշումը վճռականորեն դնում է մարդկային գործակալությունն ու ստեղծագործությունը արտոնագրային իրավունքի համակարգի կենտրոնում՝ հստակ սահմաններ դնելով մարդու և մեքենայի կողմից ստեղծված գյուտերի միջև: Վճիռը ամրապնդում է այն գաղափարը, որ չնայած իրենց առաջադեմ հնարավորություններին, AI համակարգերը, ինչպիսիք են DABUS-ը, չունեն իրավաբանական անձ և, հետևաբար, չեն կարող վերագրվել մարդու նման հատկանիշներով, ինչպիսին է գյուտարարությունը:
Միացյալ Թագավորության Գերագույն դատարանի այս որոշումը կրկնում է Միացյալ Նահանգների և Եվրամիության տրիբունալների կողմից հաստատված նմանատիպ կարծիքները, որոնք նույնպես մերժել են Թալերի դիմումները՝ DABUS-ը որպես գյուտարար ցուցակագրելու վերաբերյալ: Միացյալ Թագավորության մտավոր սեփականության գրասենյակը ի սկզբանե մերժել է Թալերի դիմումը 2019 թվականին՝ հիմք ստեղծելով իրավական բանավեճի համար, որն այժմ ավարտվել է Գերագույն դատարանի այս կարևոր վճռով:
Այս վճիռը ոչ միայն իրավական վեճի եզրակացություն է, այլ կարևոր պահ է AI-ի և մարդկային ստեղծագործության միջև փոխհարաբերությունների վերաբերյալ շարունակական խոսակցության մեջ: Քանի որ AI համակարգերը շարունակում են զարգանալ և ավելի ու ավելի նշանակալից դեր խաղալ տարբեր ոլորտներում, այս որոշումը ծառայում է որպես կարևոր հիշեցում գոյություն ունեցող իրավական և էթիկական շրջանակների մասին, որոնք կարգավորում են այս տեխնոլոգիաների մեր ըմբռնումն ու օգտագործումը:
Որոշման իրավական հետևանքները
Միացյալ Թագավորության Գերագույն դատարանի միաձայն որոշումը ընդգծում է հիմնական իրավական սկզբունքը. գյուտարարի սահմանումը սկզբունքորեն կապված է մարդու անձի հետ: Այս որոշումը զգալի ազդեցություն ունի մտավոր սեփականության իրավունքի ոլորտի վրա, հատկապես արագ զարգացող AI տեխնոլոգիաների համատեքստում: Դատարանի դիրքորոշումն այն մասին, որ արհեստական ինտելեկտը, որպես ոչ մարդկային սուբյեկտ, չի կարող վերագրվել գյուտարարությանը, վերահաստատում է ավանդական տեսակետը, որ իրավաբանական անձը նախապայման է նման ճանաչման համար:
Իրավաբանական փորձագետներն այժմ ուշադիր ուսումնասիրում են այս որոշման հետևանքները: Թեև վճիռը հստակություն է տալիս արտոնագրային իրավունքում AI-ի ներկայիս իրավական դիրքի վերաբերյալ, այն նաև ընդգծում է գոյություն ունեցող օրենսդրության և տեխնոլոգիական առաջընթացի միջև աճող բացը: AI համակարգերը, ինչպիսին DABUS-ն է, գնալով ավելի ու ավելի են կարողանում ստեղծել նոր գաղափարներ և լուծումներ՝ բարձրացնելով մտավոր սեփականության ստեղծման մեջ իրենց հնարավոր դերի վերաբերյալ հարցեր:
Ավելին, այս որոշումը քննարկում է առաջացրել քաղաքականություն մշակողների դերի մասին մտավոր սեփականության իրավունքում AI-ի ապագայի ձևավորման գործում: Որոշումը նշանակում է, որ արհեստական ինտելեկտի` որպես գյուտարարի իրավական ճանաչման փոփոխությունները, եթե այդպիսիք կան, հավանաբար կբխեն օրենսդրական թարմացումներից, այլ ոչ թե դատական վճիռներից: Այս հեռանկարը համընկնում է աճող ճանաչման հետ, որ AI տեխնոլոգիան գերազանցում է ներկայիս իրավական շրջանակները, ինչը պահանջում է օրենսդիրների կողմից նախաձեռնողական մոտեցում այս առաջացող մարտահրավերներին դիմակայելու համար:
Գործը նաև լույս է սփռում արհեստական ինտելեկտի և ստեղծագործության հետ կապված ավելի լայն իրավական և էթիկական նկատառումների վրա: Դատարանի որոշումը հիմնարար հարցեր է առաջացնում գյուտի բնույթի և ստեղծագործական գործընթացում AI-ի դերի վերաբերյալ: Քանի որ արհեստական ինտելեկտը շարունակում է զարգանալ, նույնպես զարգանում է դրա հնարավորությունների և սահմանափակումների շուրջ քննարկումները իրավական համակարգում: Հետևաբար, այս որոշումը ոչ միայն անդրադառնում է կոնկրետ իրավական հարցին, այլև նպաստում է մեր հասարակության մեջ արհեստական ինտելեկտի տեղի մասին շարունակական երկխոսությանը:
Ավելի լայն ազդեցություն AI նորարարության և ապագա զարգացումների վրա
Միացյալ Թագավորության Գերագույն դատարանի որոշումը, իրավական հստակություն ապահովելով հանդերձ, նաև զրույց է բացում նորարարության և մտավոր սեփականության ոլորտում AI-ի հետագա հետագծի մասին: Այս որոշումը հստակորեն առանձնացնում է AI-ի ստեղծագործական կարողությունները գյուտի օրինական ճանաչումից, սահմանազատում, որն ունի լայնածավալ հետևանքներ AI զարգացման ոլորտի և ավելի լայն տեխնոլոգիական ոլորտի վրա:
Որոշումը կարևոր պահ է AI նորարարների և մշակողների համար: Դա արդյունավետորեն նշանակում է, որ չնայած AI-ն կարող է օգնել ստեղծագործական գործընթացին, իրավական վարկը և հետագա արտոնագրային իրավունքները պատկանում են մարդկանց գյուտարարներին: Սա կարող է հանգեցնել վերագնահատման, թե ինչպես է AI-ն ինտեգրվում հետազոտության և զարգացման գործընթացներին, հատկապես այն ոլորտներում, որոնք մեծապես հիմնված են արտոնագրերի վրա, ինչպիսիք են դեղագործությունը, տեխնոլոգիան և ճարտարագիտությունը:
Ավելին, վճիռը քննադատական հարցեր է առաջացնում արհեստական ինտելեկտի նորարարության մոտիվացիայի և խթանների վերաբերյալ: Եթե AI-ի կողմից ստեղծված գյուտերը չեն կարող արտոնագրվել, դա կարող է ազդել AI համակարգերի ներդրումների և զարգացման վրա, որոնք նախատեսված են ստեղծագործական կամ խնդիրների լուծման համար: Սա կարող է պոտենցիալ դանդաղեցնել նորարարության տեմպերը, քանի որ արտոնագրային պաշտպանությունը հաճախ հետազոտության և զարգացման ներդրումների հիմնական շարժիչն է: Այնուամենայնիվ, այն նաև խրախուսում է համագործակցային մոդելը, որտեղ AI-ն դիտվում է որպես մարդու ստեղծագործականությունը մեծացնող գործիք, այլ ոչ թե փոխարինող այն:
Գործը ընդգծում է արհեստական ինտելեկտի կառավարման և իրավական շրջանակների նկատմամբ հեռանկարային մոտեցման անհրաժեշտությունը: Քանի որ AI համակարգերը դառնում են ավելի բարդ, որոնք ունակ են ինքնուրույն գաղափարներ և լուծումներ առաջացնել, այդ առաջընթացն արտացոլող քաղաքականության և օրենքների աճող կարիք կլինի: Այս որոշումը կարող է դրդել քաղաքականություն մշակողներին և իրավական փորձագետներին դիտարկել նոր շրջանակներ, որոնք կարող են տեղավորել AI-ի եզակի հնարավորությունները՝ միաժամանակ պահպանելով արտոնագրային իրավունքի հիմնարար սկզբունքները:
Ավելի լայն հասարակական համատեքստում այս որոշումը նպաստում է մեր կյանքում AI-ի դերի վերաբերյալ շարունակվող բանավեճին: Այն անդրադառնում է էթիկական նկատառումներին, ինչպիսիք են ոչ մարդկային սուբյեկտների կողմից գեներացվող գաղափարների սեփականությունը և AI-ի դարաշրջանում ստեղծագործության սահմանումը: Քանի որ AI-ն շարունակում է ներթափանցել հասարակության տարբեր ասպեկտներ, այս քննարկումները գնալով ավելի կարևոր կդառնան՝ ձևավորելով, թե ինչպես ենք մենք հասկանում և փոխազդում այս առաջադեմ տեխնոլոգիաների հետ:
