Առողջապահություն
Մարդ-համակարգիչ ինտերֆեյսները կարող են նոր պատկերացում տալ Ալցհեյմերի հիվանդության մասին
Ալցհեյմերի հիվանդության հիմնական խնդիրներից մեկն այն է, որ այն հազվադեպ է ախտորոշվում վաղ փուլում, երբ այն կարելի է ավելի լավ վերահսկել: Այժմ Կաունասի տեխնոլոգիական համալսարանի (KTU) հետազոտողների թիմը ուսումնասիրում է, թե ինչպես կարելի է մարդ-համակարգիչ ինտերֆեյսերը հարմարեցնել հիշողության խանգարումներ ունեցող մարդկանց համար, որպեսզի նրանք կարողանան ճանաչել իրենց առջև գտնվող տեսանելի առարկան:
Տեսողական խթանների նույնականացում
Ըստ KTU-ի Մուլտիմեդիա ճարտարագիտության բաժնի հետազոտող Ռիտիս Մասկելիունասի՝ դեմքի վրա տեսանելի տեղեկատվության դասակարգումը մարդու ամենօրյա գործառույթն է:
«Հաղորդակցվելիս դեմքը մեզ «պատմում է» զրույցի ենթատեքստը, հատկապես էմոցիոնալ տեսանկյունից, բայց կարո՞ղ ենք մենք բացահայտել տեսողական խթանները՝ հիմնվելով ուղեղի ազդանշանների վրա: Մասկելիունասն ասում է.
The սովորել նպատակն է վերլուծել անհատի կարողությունը՝ մշակել կոնտեքստային տեղեկատվությունը դեմքից և բացահայտել, թե ինչպես է մարդը արձագանքում դրան:
Մասկելիունասն ասում է, որ կան տարբեր հետազոտություններ, որոնք ցույց են տալիս, որ ուղեղի հիվանդությունները կարելի է վերլուծել՝ ուսումնասիրելով դեմքի մկանները և աչքերի շարժումները: Դա պայմանավորված է նրանով, որ ուղեղի դեգեներատիվ խանգարումները ազդում են ինչպես հիշողության, այնպես էլ ճանաչողական գործառույթների, ինչպես նաև գանգուղեղային նյարդային համակարգի վրա՝ կապված աչքերի շարժումների հետ:
Հետազոտությունը ավելի լավ պատկերացում է տալիս այն մասին, թե ինչպես է Ալցհեյմերի հիվանդությամբ հիվանդը կարող է տեսողականորեն մշակել ուղեղում տեսանելի դեմքերը, ինչպես Ալցհեյմերի հիվանդ անհատները:
Դովիլե Կոմոլովայտեն ավարտել է KTU-ի մաթեմատիկայի և բնական գիտությունների ֆակուլտետը: Նա ուսումնասիրության համահեղինակ է:
«Ուսումնասիրությունն օգտագործում է էլեկտրաէնցեֆալոգրաֆի տվյալները, որը չափում է ուղեղի էլեկտրական ազդակները», - ասում է Կոմոլովայտեն:
Հետազոտության համար իրականացված փորձն իրականացվել է առողջ անհատների և Ալցհեյմերի հիվանդությամբ տառապողների վրա։
«Ալցհեյմերի հիվանդությամբ տառապող մարդու ուղեղի ազդանշանները սովորաբար զգալիորեն ավելի աղմկոտ են, քան առողջ մարդու մոտ», - ասում է Կոմոլովայտեն:
Սա դժվարացնում է անհատի համար կենտրոնանալը ախտանիշների հայտնաբերման ժամանակ:
Փորձի
Հետազոտությանը մասնակցել է 60-ից բարձր տարիքի մի խումբ կանայք:
«Ավելի մեծ տարիքը տկարամտության հիմնական ռիսկային գործոններից մեկն է, և քանի որ սեռի ազդեցությունը նկատվել է ուղեղի ալիքներում, ուսումնասիրությունն ավելի ճշգրիտ է, երբ ընտրվում է միայն մեկ սեռային խումբ», - շարունակում է Կոմոլովայտեն:
Յուրաքանչյուր մարդու մեկ ժամ տեւած ժամանակահատվածում ցուցադրվել են մարդկային դեմքերի լուսանկարներ: Լուսանկարներն ընտրվել են տարբեր չափանիշներով։ Օրինակ՝ զգացմունքների ազդեցությունը վերլուծելիս ցուցադրվել են չեզոք և վախեցած դեմքեր։ Ծանոթության գործոնը վերլուծելիս ցուցադրվել են հայտնի և պատահական ընտրված մարդիկ:
Հասկանալու համար, թե արդյոք մարդը ճիշտ է հասկանում դեմքը, մասնակիցները սեղմում էին կոճակը յուրաքանչյուր գրգռիչից հետո՝ ցույց տալու՝ դեմքը շրջված է, թե ճիշտ:
«Նույնիսկ այս փուլում Ալցհեյմերի հիվանդը սխալներ է թույլ տալիս, ուստի կարևոր է որոշել՝ արդյոք օբյեկտի խանգարումը պայմանավորված է հիշողության կամ տեսողության գործընթացներով», - ասում է Կոմոլովայտեն:
Ուսումնասիրությունը ներառում էր ստանդարտ էլեկտրաէնցեֆալոգրաֆիկ սարքավորումների տվյալները, սակայն ինվազիվ միկրոէլեկտրոդներից հավաքված տվյալները ավելի լավ կլիներ գործնական գործիք ստեղծելու համար: Այն հնարավորություն կտա փորձագետներին ավելի լավ չափել նեյրոնների ակտիվությունը, ինչը կբարձրացնի AI մոդելի որակը։
«Իհարկե, բացի տեխնիկական պահանջներից, պետք է լինի համայնքային միջավայր, որը կենտրոնացած է Ալցհեյմերի հիվանդությամբ տառապող մարդկանց կյանքը հեշտացնելու վրա: Այդուհանդերձ, իմ անձնական կարծիքով, հինգ տարի անց, ես կարծում եմ, որ մենք դեռ կտեսնենք տեխնոլոգիաներ, որոնք կենտրոնացած են ֆիզիկական գործառույթների բարելավման վրա, և այս ոլորտում ուղեղի հիվանդություններից տուժած մարդկանց վրա կենտրոնացումը միայն ավելի ուշ կլինի», - ասում է Մասկելիունասը:
«Եթե մենք ցանկանում ենք օգտագործել այս թեստը որպես բժշկական գործիք, անհրաժեշտ է նաև սերտիֆիկացման գործընթաց», - շարունակեց Կոմոլովայտեն:
